Χειρόγραφο του Φώτη Κόντογλου

του Θανάση Σταματόπουλου

Ο Φώτης Κόντογλου, ήταν ζωγράφος, αγιογράφος και συγγραφέας. Ο Κόντογλου πέρασε από το Γεράκι, είχε προσωπικές σχέσεις με τους Γερακίτες και φιλοξενήθηκε αρκετό διάστημα στο Γεράκι. Αρκετά σπίτια, διακοσμούνται ακόμη και σήμερα από τις καλλιτεχνίες του. Παρακάτω δημοσιεύω ένα χειρόγραφό του, όπου καταγράφει την ιστορία του κάστρου μας, μέσα από το βιβλίο της Κουγκέσας. Επίσης δημοσιεύονται φωτογραφίες από έργα του.

Πηγές: Προσωπικό αρχείο

Γράμμα του Α' Παγκόσμιου Πολέμου

Οκτώβριος 1915

ΑΝΘΥΠΑΣΠΙΣΤΗΣ ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ

Ένας ακόμη Γερακίτης στο πάνθεο των Ηρώων είναι ο Παναγιώτης Αθ. Πουλίτσας, ο κατά κόσμον "Φαρμάκης" (γεν: 1889-15/12/1967). Τον συναντάμε στα Ιωάννινα, τα οποία προ μόλις διετίας είχαν απελευθερωθεί και ενταχθεί στο Ελληνικό Κράτος μετά το πέρας των Βαλκανικών Πολέμων. Στέλνει προς τον αδελφό του, αυτήν την υπέροχη φωτογραφία, πεντακάθαρος γεμάτος καμάρι και υπερηφάνεια που υπηρετεί την πατρίδα του σε αυτές τις δύσκολες στιγμές.  Από το γράμμα αντιλαμβανόμαστε την καλή του διάθεση. Ο Παναγιώτης επέστρεψε από τους πολέμους σώος και αβλαβής και δημιούργησε οικογένεια στο Γεράκι όπου παντρεύτηκε την Γερακίτισσα Σκουλαρίνα Λυγερή. Απέκτησαν αρκετά παιδιά, ένα από τα παιδιά τους, ο Θανάσης, θα διαδραματίσει σημαντικό και περίεργο ρόλο (οι απόψεις διίστανται) την εποχή της χούντας και κατά την διάρκεια της Κυπριακής εισβολής, καθώς και μετέπειτα. Ο Θανάσης ήταν η προσωπική φρουρά του Μακάριου, ήταν απεσταλμένος από την ΚΥΠ, έχουν γραφτεί κατά διαστήματα αρκετά, αλλά ο ίδιος δεν έδωσε ποτέ συνέντευξη και αποφάσισε να τα πάρει όλα μαζί του. 

Οι πληροφορίες των καφενείων του χωριού μας λένε, ότι ήταν τόσο ικανός, που μπορούσε να πυροβολήσει σταθερούς στόχους ενώ βρισκόταν σε αυτοκίνητο εν κινήσει.  
 

 Σταματόπουλος Αθανάσιος

πηγές:

προσωπικό αρχείο

Τσίπουρας Χρήστος (Κεφάλας)

Γενεαλογικά δέντρα νότιου Πάρνωνα

Ένας Γερακίτης στον σκληροτράχηλο "στρατό του σατανά"!

Ο Σακελλαρίου Παύλος του Γεωργίου (γ.23/10/1897) πολέμησε το 1919 στο στράτευμα του Νικολάου Πλαστήρα. Εντάχθηκε στις τάξεις του θρυλικού 5ου Συντάγματος Ευζώνων. Ένα Σύνταγμα που κατατρόπωσε τους Μπολσεβίκους στην Οδησσό της Ρωσίας. Ένα από τα πιο επίλεκτα στρατιωτικά σώματα της εποχής. Από ευζωνικό Σύνταγμα μετατράπηκε σε έφιππο Σύνταγμα. Τα πρώτα άλογα τους τα χάρισαν οι κοζάκοι. 

Σύμφωνα με τη φωτογραφία που απέστειλε ο νεαρός Γερακίτης Παύλος, τον Μαΐο του 1919, προς τον αδελφό του Ιωάννη, το Σύνταγμα ήταν ήδη έφιππο. Την εποχή εκείνη το Σύνταγμα βρισκόταν στη Μολδαβία και μετακινήθηκε νότια προς τη Ρουμανία. 

Αργότερα το Σύνταγμα του πατριώτη μας συμμετάσχει στην εκστρατεία της Μ. Ασίας ενάντια στους ιππείς του Κεμάλ Αττατούρκ. Κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας το ευζωνικό του Πλαστήρα έφθασε στο απόγειο της δόξας του, αφού αναδείχθηκε στην πιο επίλεκτη μονάδα του Ελληνικού Στρατού. Κατάφερε μάλιστα, να προελλάσει έως το «καταραμένο βουνό», το καλέ Γκρότο, πέρα ​​από τον Σαγγάριο ποταμό. 

Εκεί λόγο της ανδρείας που απέδειξαν, οι Τούρκοι τους ονόμασαν «Σειτάν Ασκέρ» (στρατός του σατανά) εξαιτίας του πανικού που προκαλούσαν με τα αιφνιδιαστικά χτυπήματα.  Η τελευταία Ελληνική στρατιωτική μονάδα που έφυγε από την Μ. Ασία.

Είναι τιμή μας και χρέος μας, να τιμούμε και να μνημονεύουμε τους άξιους Γερακίτες, που υπερασπίστηκαν την πατρίδα μας, όπως τον Σακκελάρη Παύλο που πολέμησε σε αυτό το ένδοξο και ιστορικό Σύνταγμα!

Σταματόπουλος Αθανάσιος

Πηγές: Μηχανή του χρόνου

            Προσωπικό αρχείο

            https://greekhumans.com/to-syntagma-eyzwn-5-42/

 ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΤΑΣΤΙΧΟ ΤΟΥ 1514 ΑΠΌ ΤΟ ΓΕΡΑΚΙ

Προ ενός έτους κατάφερα και απέκτησα το ονομαστικό φορολογικό κατάστιχο του 1514 για το Γεράκι. Ένα πολύ σημαντικό αρχείο για την περιοχή μας.  Ένα δυσεύρετο αρχείο για την περιοχή μας. 61 χρόνια μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, 61 χρόνια μετά την πτώση των Παλαιολόγων ανακαλύπτουμε  ένα ονομαστικό κατάστιχο για το Γεράκι. Ένα αρχείο το οποίο "γεμίζει" ιστορικά την περιοχή μας. Ένα αρχείο το οποίο μας δείχνει τα εισοδήματα, τον πληθυσμό και φυσικά την εξέλιξη των επωνύμων του Γερακίου. Σύμφωνα και με τον ειδικό κ. Σόβολο Μιχάλη, υπάρχουν πολλά επώνυμα του κατάστιχου όπου φθάνουν έως τα πρώτα επαναστατικά χρόνια. Το πιο γνωστό επώνυμο το οποίο ακούγεται καθημερινά στο χωριό από ένα τοπωνύμιο, είναι η "λάκκα του Ζωριάνη". Στο κατάστιχο συναντούμε το όνομα Ανδρέας Ζωριανός. Οπότε χρονικά γίνεται και μια πρώτη ταξινόμηση αυτού του τοπωνυμίου και εφόσον το όνομα είναι Ανδρέας καταλήγουμε στο ότι το τοπωνύμιο προέρχεται από Βυζαντινό επώνυμο. Μια πολύ σημαντική και συναισθηματική ανακάλυψη για την περιοχή μας, ένα Βυζαντινό τοπωνύμιο να συζητιέται έως τις ημέρες μας. Συναντάμε τα όνοματα Γκίνης, Μπράτης ως μικρά ονόματα, ενώ σήμερα υπάρχουν ως επώνυμα. 

ΟΘΩΜΑΝΙΚΟ ΚΑΤΑΣΤΙΧΟ ΤΤ 80 (1514)

Σελίδα 444 Λήψη 224

ZEÂMET YERAKİ-I BENÂM MAHMUD GULÂM-I ODA EŞER (Ζεαμέτι Γεράκι, του ονομαστού Μαχμούντ, δούλος του Παλατιού. Εκστρατεύει.) [1]

KARYE-İ YERAKİ TABİ’-İ MİZİSTRE (Χωριό Γεράκι, ανήκει στον Μυστρά)

1-GÖN DURASVİK (Γκιώνης Δουρασοβίκης) [2]

2-ΒERATİ DURASVİK (Μπράτης Δουρασοβίκης)

3-PAVLİ DURASVİK (Παυλής Δουρασοβίκης)

4-ANDRİYA DURASVİK (Ανδρέας Δουρασοβίκης)

5-GİN ZORYANO (Γκίνης Ζωριανός) [3]

6-ANDRİYA ZORYANO (Ανδρέας Ζωριανός)

7-PETRİ VARİBOMBİ (Πετρής Βαρυμπόμπης)

8-ANDON VARİBOMBİ (Αντώνης Βαρυμπόμπης)

9-ANDRİYA DURASERİK (Ανδρέας Δουρασορίκης)

10-İSTRATİG ĞAVRA (Στρατήγης Γαβράς)

11-NİKOLA KASKİ (Νικόλας Κάσκης) [4]

12-YORGİ İSTİLYANO (Γιώργης Στυλιανού)

13-KOSTA BΑΤİLA (Κώστας Πατίλας)

14-YORGİ BERİ (Γιώργης Μπίρης)

15-NİKOLA BERİ (Νικόλας Μπίρης)

16-GİN BERİ (Γκίνης Μπίρης)

17-KESARİ HELMİ (Καίσαρης Χέλμης)

18-KOSTA LANBRİ (Κώστας Λάμπρης)

19-KOSTA PURŞA (Κώστας Πούρσιας)

20-ANDRİYA DURASERİK (Ανδρέας Δουρασορίκης)

21-SOMA PECİ (Θωμάς Πίτζης)

22-YORGİ DİRMARİ (Γιώργης Δριμάρης)

23-NİKOLA DİDYARİ (Νικόλας Διδιάρης)

24-SODOR CARA (Θόδωρος Τζάρας) [5]

25-YORGİ DİDARİ (Γιώργης Διδάρης)

26-LEKA CARA (Λέκκας Τζάρας)

27-YORGİ DİDARİ (Γιώργης Διδάρης)

28-GÖN DURASERİK (Γκιώνης Δουρασορίκης)

29-GÖN ĞRAMATİKO (Γκιώνης Γραμματικός)

30-PETRO SERGİ (Πέτρος Σέργης)

31-GÖN CARA (Γκιώνης Τζάρας)

32-ANDRİYA ZORYANO (Ανδρέας Ζωριανός)

33-ANDRİYA DURSERİK (Ανδρέας Δουρασορίκης)

34-SODOR DURASERİK (Θόδωρος Δουρασορίκης)

35-YANİ ĞRAMATİKO (Γιάννης Γραμματικός)

36-GÖN PECİ (Γκιώνης Πίτζης)

37-MİRA ĞRAMATİKO (Μίρας Γραμματικός)

38-LEKA İSPATA (Λέκκας Σπάτας)

39-MİHAL ĞRAMATİKO (Μιχάλης Γραμματικός)

40-GÖN DARA (Γκιώνης Δάρας)

41-PAVLİ DARA (Παυλής Δάρας)

42-KOSTA KUNAVARES SARTA (Κώστας Κουναβάρης Σάρτας) [6]

Σελίδα 445

43-DİMİTRİ BİRÂDER-İ O (Δημήτρης, αδελφός του)

44-GİN TRAHYA (Γκίνης Τραχιάς)

HÂNE: 35 (Εστίες: 35)

MÜCERRED: 9 (Άγαμοι: 9) [7]

HÂSIL MAA EZ HÂRİC: 6913 (Φοροπρόσοδος μαζί με αυτήν εκ του εξωτερικού)

İSPENCE: 1100 (Σπέντζα: 1100) [8]

RESM-İ GİYÂH: 140 (Φόρος σανού: 140)

GENDÜM: 151 KEYL BÂHÂ’ 2451 (Σίτος: 151 κοιλά, αξία 2451) [9]

CEV: 161 KEYL BÂHÂ’ 1383 (Κριθή: 161 κοιλά, αξία 1383)

ALEF: 5 KEYL BÂHÂ’ KEYL 20 (Βρώμη: 5 κοιλά, αξία 20)

BAKLA: 40 KEYL BÂHÂ’ 320 (Κουκιά: 40 κοιλά, αξία 320)

ÖŞR-İ KETTÂN: 4 DEMED BÂHÂ’ 10 (Δεκάτη λιναριού: 4 δεμάτια, αξία 10)

ÖŞR-İ PENBE: 176 LİDRE BÂHÂ’ 440 (Δεκάτη βαμβακιού: 176 λίτρες, αξία 440) [10]

RESM-İ BOSTÂN: 20 (Φόρος λαχανοκήπων: 20)

RESM-İ CANVER: 190 (Φόρος χοίρων: 190) [11]

ÖŞR-İ KOVAN: 243 (Δεκάτη κυψελών: 243) [12]

RESM-İ KORICILIK: 140 (Φόρος προστασίας: 140) [13]

NİYABET VE RESM-İ ARÛSÎ: 350 (Φόρος εγκληματιών και φόρος νύφης: 350) [14]

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Ο όρος Oda σημαίνει πρωτίστως δωμάτιο, αλλά εδώ πρόκειται ή για το χώρο του επιτελείου των Γενιτσάρων ή – το πιο πιθανό – το Παλάτι στο οποίο συμπεριλαμβάνεται και ο χώρος όπου διαμένει το επιτελείο των Σουλτανικών Φρουρών.

[2] Το επώνυμο καταγράφεται με δύο διαφορετικούς τρόπους ως Δουρασοβίκης και ως Δουρασορίκης. Πιθανόν σημαίνει τον προερχόμενο ή καταγόμενο από το Δυρράχιο.

[3] Χωριό Zoryano στον καζά Καρυταίνης.

[4] Το επώνυμο μπορεί να αναγνωστεί κι ως Φάσκης ή Κασίκης.

[5] Το επώνυμο μπορεί να αναγνωστεί εξίσου κι ως Χάρας. Υπάρχει όμως ισχυρή πιθανότητα να πρόκειται για λανθασμένο λόγω γραφικού χαρακτήρα τρόπο γραφής του Δάρας που συναντάται πιο κάτω.

[6] Δυσνόητο επώνυμο. Θα μπορούσε να αναγνωστεί κι ως Κουγιαμάρης ή Κουπαμάρης. Ενδεχομένως πρόκειται για παρατσούκλι.

[7] Ως άγαμοι αναφέρονται οι ενήλικες συμφώνως με τη Σαρία άρρενες κάτοικοι ηλικίας περίπου 12-15 ετών οι οποίοι δεν είχαν ακόμα δημιουργήσει δική τους οικογένεια.

[8] Έγγειος φόρος που αφορούσε τους άρρενες ενήλικες απίστους και τη συγκεκριμένη περίοδο και τις χήρες εφόσον ήταν επικεφαλής της οικογενείας τους. Οι πρώτοι πλήρωναν 25 άσπρα (akçe) ετησίως ανεξαρτήτως αν ήταν παντρεμένοι ή μη, οι δε χήρες μόλις 6.

[9] Το κοιλό δεν είχε κάποια συγκεκριμένη μετρική αξία και ποίκιλε ανα περιοχή. Στο Σαντζάκι του Μοριά λογικά αντιστοιχεί σε 25,6 χγρ που είναι και η αξία που υπάρχει στο Σαντζάκι Ευρίπου το οποίο είναι και το κοντινότερο στη χερσόνησο.

[10] Η λίτρα αντιστοιχούσε σε 125 δράμια στο Μοριά. Ο H. İnalcık υπολογίζει το δράμι σε 3,207363 γρ.

[11] Η φορολόγηση ανερχόταν στο ύψος του 1 άσπρου ανα χοίρο αν το ζώο ήταν οικόσιτο και σε 1 άσπρο ανά 2 ζώα αν αυτά εκτρέφονταν σε κοπάδια εκτός οικίας.

[12] Ο φόρος κυψελών(resm-i kovanή resm-i küvâre)ήταν στη διάρκεια του 16ου αιώνα 1 άσπρο ανα κυψέλη.

[13] Φόρος προστασίας χωραφιών από την καταστροφή λόγω εισόδου ζώων ή κοπαδιών. Τα πρόστιμα αφορούσαν τον ιδιοκτήτη του ζώου ή ζώων ενώ τα ίδια τα ζωντανά τιμωρούνταν με ξυλιές ο αριθμός των οποίων ποίκιλε ανάλογα με το είδος του ζώου.

[14] Φόρος ο οποίος αφορούσε τα πρόστιμα που επιβάλλονταν σε παραβάτες του νόμου. Ο φόρος νύφης πληρωνόταν από την οικογένεια του γαμπρού και ανερχόταν στο ύψος των 30 νομισμάτων αν η νύφη ήταν παρθένα ή 15 αν ήταν χήρα.

Πηγή: Το αρχείο αποκτήθηκε με νόμιμο τρόπο, με χρηματικό αντίτιμο από τον κ. Γιώργο Καλαβέσιο.

Σταματόπουλος ΑΘανάσιος

ΝΕΟ blog ΓΙΑ ΤΟ ΓΕΡΑΚΙ

 Το ιστορικό και λαογραφικό αρχείο Γερακίου, προέκυψε ύστερα από πολλά έτη έρευνας και αναζήτησης στοιχειών για την περιοχή μας. Η αγάπη για το τόπο μου, το πάθος για την ιστορία και την λαογραφία του, είναι γνωστή στο ευρύ κοινό του χωριού μου. Το Γεράκι και η ευρύτερη περιοχή του Γερακίου έχουν έναν ιστορικό πλούτο, που λίγα μέρη της Ελλάδας μπορούν να καυχιούνται για την ταυτότητα τους. Όπως λέει και ο φίλος μου ο Κώστας ο Παπαγεωργίου "εμείς ερχόμαστε από μακριά Θανάση". 

Αυτό το blog έχει ως σκοπό την αναζήτηση και ανάδειξη της λαογραφίας και της ιστορίας του τόπου μας (από την πλευρά του παρατηρητή). Σε καμία περίπτωση δεν θα ανταγωνιστεί άλλα site του χωριού, αλλά θα συνεργαστεί με γνώμονα την ανάδειξη της ταυτότητας μας. Τα άρθρα που θα δημοσιεύονται θα είναι τεκμηριωμένα με πηγές και διασταυρωμένα σωστά. 

Εδώ και 20 χρόνια κάνω έρευνες για την περιοχή μας αλλά δυστυχώς δεν μπόρεσα να δημοσιεύσω τα βιβλία που ήθελα, κατά το παρελθόν, διετέλεσα γραμματέας του αξιόλογου Πολιτιστικού Συλλόγου Γερονθρών. Καταφέραμε ωστόσο με το τότε Διοικητικό Συμβούλιο και την Πρόεδρο κα Ανθή Σαράντη να κάνουμε βιντεοπαρουσιάσεις στην πλατεία του χωριού. Με τον φίλο μου κ. Σόβολο Μιχάλη είχαμε δημιουργήσει μια ιστορική στήλη στην εφημερίδα του Γερακίου, η οποία πραγματικά έκανε θραύση. Με τους αγαπητούς Καριτσιώτες της Αυστραλίας κ. Στέλιο Χαγιά και κ. Κατσάμπη Δημήτρη καταφέραμε και επεκτείναμε σημαντικά τα σόγια της ευρύτερης περιοχής.

Πιστεύω πως ήρθε η ώρα όλα αυτά που έχω ερευνήσει και διαβάσει να δημοσιευτούν για να μην χαθούν, για να τα μάθει ο κόσμος και για την σωστή τοποθέτηση του Γερακίου στον Ελλαδικό ιστορικό χάρτη.

 

Σας ευχαριστώ όλους σας όλα αυτά τα χρόνια για την υπομονή και τη συνεργασία σας.

Ιστοριοδίφης 

Σταματόπουλος Αθανάσιος