Η ΕΥΛΟΓΙΑ ΣΤΟ ΓΕΡΑΚΙ

του Θανάση Σταματόπουλου

Από τα μέσα του Δεκέμβρη του 1919 παρουσιάζονται στο χωριό μας κρούσματα της πανδημίας της Ισπανικής γρίπης ή ευλογίας όπως την ονόμαζε ο κόσμος.  Κατά την προφορική μαρτυρία της Τσίπουρα Γεωργίου του Μιχαήλ (γεν........) την έλεγαν και «χρυσή». Κατά τις πληροφορίες του κ. Μαρουδά Δημητρίου του Παν (γεν. 17/05/1937) η ευλογία ήρθε από την Κρεμαστή. Είχε πάει ο γιατρός ο Γιαννούλης να δει μια γυναίκα που δυσκολευόταν να γεννήσει και εκεί κόλλησε τον ιο. Ύστερα η διάδοση έγινε από τον γιατρό προς τις έγκυες και τις λεχώνες, χωρίς ο ίδιος να γνωρίζει ότι νοσεί. Ο Γιαννούλης κατάφερε να επιβιώσει και να πεθάνει 17 χρόνια αργότερα. Το χωριό διέθετε κι άλλον γιατρό, το γιατρό το Γκίνη, όπου αυτός πρώτος ισχυρίστηκε ότι η πανδημία είχε ήδη φτάσει στο χωριό. Ο γιατρός ο Γιαννούλης κι άλλοι γιατροί είχαν αντίθετη άποψη. Οι μέρες περνούσαν, τα κρούσματα αυξάνονταν και η χρονιά άλλαξε. Με την «καλημέρα» του 1920 στο χωριό «φουρφούλιασε», οι γυναίκες νοσούσαν μετά την άλλη, η νόσος «κάλπαζε» από σπίτι σε σπίτι και μεταφερόταν από «ρούγα» σε «ρούγα», υπήρχε μεγάλη ανησυχία και φόβος, αλλά και άγνοια, αρκετοί εμβολιάζονταν και αρκετοί απομονώνονταν. Στους άνδρες τα κρούσματα ήταν μηδαμινά. .Ώσπου ξημέρωσε η μαύρη μέρα της 06/01/1920, αυτή η μαύρη Τρίτη, ανήμερα των Θεοφανίων η καμπάνα χτύπησε πένθιμα. Το πρώτο θύμα της πανδημίας ήταν, σύμφωνα με τον «Μέγα» Γερακίτη Γεώργιο Κωνστιάντο του Νικολάου(γεν 22/04/1893-28/07/1987), ήταν η Νικόλενα η Φασμούλενα (η Πηνελόπη Αλεξάνδρου του Αλέξη). Στην κηδεία της, συγκεντρώθηκε αρκετός κόσμος για να πουν το ύστατο αντίο στη Νικόλεννα, εκεί έγινε η έξαρση και η νόσος ξέφυγε. Το Γεράκι (όπως και όλος ο κόσμος) έζησε μια δύσκολη περίοδο, ο κόσμος μετεγκαταστάθηκε στα καλύβια και στα μαντριά. Άλλοι κλείδωσαν τις πόρτες και απομονώθηκαν.  Ο εμβολιασμός συνεχιζόταν. Ο Κωνστιάντος γράφει ότι οι νοσούντες ήταν γύρω στους 80 και τα θύματα "επί δεκαημέρου 2-3 ​​ημερησίως". 

Σύμφωνα με το πρακτικό της κοινότητας Γερακίου αριθμ: 1 στις 08/01/1920 επί προεδρίας του Ιεροφύλαξ Γερακίου Παπανικολάου, συστήνεται σώμα νεκροθαφτών, οι οποίοι είχαν αντισώματα γιατί είχαν νοσήσει στους Πολέμους. Το σώμα αυτό θα θάψει τους νεκρούς από την πανδημία με σκοπό να υπάρχει περιορισμός στην έξαρση. Το σώμα αποτελείται από τους: 1) Ανάργυρο Μανώκα, 2) Ελευθέριο Χασίδης, 3) Παναγιώτη Κ. Μάδη, 4) Διαμαντή Χρ. Πέτρου, 5) Ιωάννη ........ για το μήνα Ιανουαρίου και Φεβρουάριο με αντίτιμο 150 δρχ μηνιαίως. 

Στο βιβλίο θανάτων της εκκλησίας μας, καταγράφεται μόνον ένας θάνατος, της  Μίχας Ευαγγελίας του Γεωργίου (15/01/1920) ετών 20. Κατά τις προφορικές μαρτυρίες της κας Πηνελόπης Φασμούλου του Νικολάου (της που είχε πεθάνει η γιαγιά της από την πλευρά της μητέρας και η προγιαγιά της από την πλευρά του πατέρα της) την γιαγιά της, την έθαψε ο ίδιος ο παππού της ο Μιχαλούτσος χωρίς να τους πει ποτέ που την έθαψε. Την ίδια πληροφορία την επιβεβαιώνει και ο κ. Μιχαλούτσος Παναγιώτης του Στυλιανού. Τα θύματα δεν διαβάζονταν σύμφωνα με την ορθόδοξη εκκλησία γι' αυτό και δεν υπάρχουν στοιχεία στο βιβλίο θανάτων.  Η καμπάνα της εκκλησίας μας χτυπούσε πένθιμα όλη την ημέρα. 

Τα επίσημα στοιχεία των Δήμων δεν είχαν ακόμη ξεκινήσει να καταγράφονται οι θάνατοι, οπότε είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν τα ακριβή ονόματα των θυμάτων. Όμως, αυτή η μαύρη περίοδος έχει χαραχθεί στη μνήμη των Γερακιτών και κάποιοι ακόμη θυμούνται αυτήν την περίοδο. Τα θύματα που συζητούνται υπολογίζονται γύρω στα 40.

Η πανδημία τελείωσε στις 10/02/1920, ανήμερα του Αγίου Χαραλάμπου. Εκείνη την ημέρα χιόνισε, το κατάσπρο χιόνι όμως, δεν μπόρεσε να «σβήσει» τη μαύριλα από τις καρδιές των ανθρώπων. Στις 10/02/1920 συνεδριάζει ξανά το Κοινοτικό Συμβούλιο οπότε και επιβεβαιώνεται η ημερομηνία από το Πρακτικό της, αριθμ: 2 στο οποίο δεν αναφέρεται τίποτα για την πανδημία. Ήταν τόσο βαρύ το κλίμα που κανείς δεν ήθελε να το συζητήσει. Στις 24/04/1920 πρακτικό της Κοινότητας αριθμ: 4, συζητείται, ύστερα από έγγραφο της Νομαρχίας υπ' αριθμ: 2408, για επιπλέον αντίτιμο 390δρχ προς 2 άτομα του σώματος και την Ελένη Ι. Ζώταλη (ταχυδρόμος εποχής) έκαστος.

Παρακάτω παραθέτω τα μέχρι σήμερα θύματα της παραπάνω πανδημίας, αλλά σίγουρα ο κατάλογος είναι ελλιπής, λόγω μη ύπαρξης επιπλέον στοιχείων. 

1. Νικόλεννα Φασμούλενα. Πηνελόπη Αλεξάνδρου της Αλέξης Επιβεβαίωση πραγματικού ονόματος από έρευνα στα Δημοτικά Αρχεία. Οικογενειακή μερίδα 921.
2. Φλωρού Βάρλα του Παναγιώτη (γεν.29/01/1884) σε ηλικία 36 ετών. Οικογενειακή μερίδα 326. Ο γιος της ο Χρήστος ο Κόντος (νόσησε και το ξεπέρασε), πυρογράφος, εξόριστος στη Μακρόνησο. Έφερε σημάδια στο πρόσωπο για όλη του τη ζωή από τη βλογιά. Πέθανε σε μεγάλη ηλικία. (Πλ. Κόντος Παναγιώτης του Ιωάννη).
3. Κόντου Κυριακούλα του Δημοσθένη (γεν. 18/12/1918,κόρη της Φλωρού) 13,5 μηνών. Βαρύ το πένθος αυτής της οικογένειας, ο πατέρας Δημοσθένης, ο χήρος παντρεύτηκε τη Φλωρού το 1916 και ξαναχήρεψε. Είχε χάσει και κάποια παιδιά σε μικρή ηλικία. Συμβάν 07/01/1920. Οικογενειακή μερίδα 326.
4. Πήλιουρα Αδαμαντία του Παναγιώτη γεν.1877 πεθαίνει από την ευλογία σε ηλικία 43 ετών. (πληροφορίες Χρήστος Τσίπουρας (κεφάλας) & Τσίπουρας Γεώργιος του Μιχαήλ. Οικογενειακή μερίδα 871.
5. Μίχα Ευαγγελία του Γεωργίου (πεθαίνει την 15/01/1920), βιβλίο θανάτων εκκλησίας, ετων 20
6. Καλομοίρη Θεοφάνη του Μιχαήλ γεν.04/12/1874 πεθαίνει σε ηλικία 46 ετών (πληροφορίες Τσίπουρας Χρήστος (κεφάλας), Φασμούλου Πηνελόπη του Νικολάου & Μιχαλούτσος Παναγιώτης του Στυλιανού). Οικογενειακή μερίδα 589. Πιθανόν να πέθανε και λίγο αργότερα.
7. Καραμίχα Αικατερίνη του Αντωνίου (πεθαίνει στις 05/03/1920) πιθανόν θύμα της βλογιάς. Ίσως να υπέκυψε αργότερα. Οικογενειακή μερίδα 277. Τα δημοτολόγια εκείνης της εποχής μεταγράφηκαν το 1955. Έχουμε συναντήσει πολλά λάθη στις μεταγραφές. Την αναφέρω για μεταγενέστερη έρευνα.
8. Κουτσοβίτης Γεώργιος του Παναγιώτη (γεν.1836-21/01/1920). Οικογενειακή μερίδα 378.
9. Κουτσοβίτη Κων/να του Γεωργίου, κόρη του παραπάνω (γεν.1882-15/01/1920). Μια οικογενειακή τραγωδία σε διάστημα 6 ημερών. Οικογενειακή μερίδα 378. Πληροφορίες Μάντω Τσίπουρα ("Τσαπάρα").
10. Μοιροπούλου Χρυσούλα του Ιωάννη (γεν.05/02/1884-16/01/1920) σε ηλικία 36 ετών. Εγγονή της γνωστής οικογενείας των οπλαρχηγών του 1821. Οικογενειακή μερίδα 368
11. Σίνη Αδαμαντία του Νικολάου (γεν.14/09/1863-18/01/1920). Σύζυγος Καραμίχα Μιχαήλ του Παναγιώτη. Οικογενειακή μερίδα 282.
12. Σίνη Μαργαρίτα του Νικολάου (γεν.25/01/1872-10/01/1920). Σύζυγος Καλομοίρη Νικόλαο του Γεωργίου. Οικογενειακή μερίδα 250. Σύμφωνα με τον εγγονό Κουτσοβίτη Θανάση του Σωτηρίου, τη Μαργαρίτα την μετέφερε ο άνδρας της Νικολάου στην πλάτη και την έθαψε. Ο Νικόλαος είχε αντισώματα, διότι είχε νοσήσει στην Κωνσταντινούπολη. Οι αδελφές Σίνη και η παρακάτω νύφη τους, είναι η μεγαλύτερη οικογενειακή τραγωδία για το χωριό μας την περίοδο της ευλογίας..
13. Πανταζή Ελένη του Παναγιώτη (γεν.1877-12/01/1920). Σύζυγος του Σίνη Δημήτριο του Νικολάου. Οικογενειακή μερίδα 800.
14. Δαβάρα Αδαμαντία του Αθανασίου (γεν.24/09/1897-12/01/1920). Σύζυγος Γιάννε Αγγελή του Γεωργίου. Οικογενειακή μερίδα 106.
15. Γιάννε Παναγιώτα του Δημητρίου (γεν.30/09/1884-28/01/1920). Σύζυγος Τσερώνη Κωνσταντίνου του Παναγιώτη. Οικογενειακή μερίδα 863. (Πλ. Μαρουδάς Δημήτριος του Παναγιώτη)
16. Λέκκα Μαργαρίτα του Δημητρίου (γεν.1889-1920). Σύζυγος Κούρλα Σαράντου του Αντωνίου. (Πλ. Μαργαρίτα Μαρουδά, Τάκαρος). Οικογενειακή μερίδα 372. Ο σύζυγός της κάνει δεύτερο γάμο και το πρώτο παιδί του το ονομάζει Μαργαρίτα στη μνήμη της πρώτης της γυναίκας.
    
17. Πήλιουρα Αδαμαντία του Παναγιώτη (γεν.1884-1920). Σύζυγος Τσίπουρα Δημήτριο της Ηλίας «Τσαπάρας». Οικογενειακή μερίδα 871. (Πλ. Τσίπουρας Γεώργιος του Μιχαήλ και Τσίπουρα Μάντω «Τσαπάρα»). Ο σύζυγος της, την έβαλε πάνω σε μια σκάλα και την πήγε στο νεκροταφείο και την έθαψε όπως μπαίνουμε αριστερά.
18. Βλάχου (πλ. Τσίπουρας Γεώργιος)

Έγκυες που επιβίωσαν:

1) Μαρουδά Παναγιώτα του Δημητρίου σύζυγος Αποστολόπουλου Μιχαήλ. Οικογενειακή μερίδα 36

2) Κόντου Ευγενία του Γεωργίου σύζυγος Καραμίχα Σωτηρίου .Οικογενειακή μερίδα 285

3) Μίχα Σουσάνα του Γεωργίου σύζυγος Μαρουδά Νικόλαο του Γεωργίου. Οικογενειακή μερίδα 528. Επιβίωσε και πέθανε το παιδί της μετά από έναν χρόνο.

 4) Κούρλα Φιλιώ του Κωνσταντίνου σύζυγος του Μήτρη Αθανασίου του Κωνσταντίνου. Οικογενειακή μερίδα 551

5) Φασμούλου Ρινιώ του Αναργύρου σύζυγος Πουλίτσα Γεωργίου του Ηλία.

6) Μαρουδά Κανέλλα του Παναγιώτη σύζυγος Πανταζή Γεωργίου του Γεωργίου.

7) Κουτσοβασίλη Σουσάνα του Αποστόλου σύζυγος του Σακελλαρίου Ιωάννη του Γεωργίου

8) Πανταζή Κανέλλα του Γεωργίου σύζυγος Τσεμπελή Ιωάννη του Γεωργίου

Παιδιά που γεννήθηκαν μέσα στην πανδημία και έζησαν:

1) Στυλιανή Αντωνάκη του Αντωνίου (γεν.11/01/1920) σύζυγος Πουλίτσα Παναγιώτη του Νικολάου

2) Μοιρόπουλος Γεώργιος του Σωτηρίου (γεν. 04/01/1920) "Τσαμπουκαλής"

Θα πρέπει την ημέρα του Αγίου Χαραλάμπου να κάνουμε ένα ετήσιο μνημόσυνο στη μνήμη όλων αυτών των θυμάτων της πανδημίας.

Ευχαριστίες: Σόβολο Μιχαήλ

Πηγές: Προσωπικό αρχείο Χειρόγραφες σημειώσεις Κωνστιάντου Γεωργίου Πρακτικά Κοινότητας Γερακίου, τόμος 1914-1920.